Orientalistyka to nauka o językach, literaturze, sztuce, historii, obyczajach, religii, filozofii, realiach życia społecznego i polityce Orientu – odwołująca się do dyscyplin badawczych: językoznawstwa, literaturoznawstwa, antropologii kulturowej, socjologii, politologii, religioznawstwa i filozofii. Metodologicznie orientalistę wyróżnia podejście do interesującego go zagadnienia przez język.
Na ogół przyjmuje się, że pojęcie Orientu odnosi się do ludów, kultur i cywilizacji Azji, Bliskiego Wschodu, Maghrebu, ale często w obręb jej zainteresowania włącza się także obszar Sahelu i tzw. Czarnej Afryki (por. renomowana School of Oriental & African Studies – SOAS przy University of London – www.soas.ac.uk), a historycznie nawet Płw. Iberyjskiego. Niektóre orientalistyki (np. francuski Institut national des langues et civilisations orientales INALCO w Paryżu – www.inalco.fr) włączają także kultury Oceanii, a nawet Europy (Środkowo-)Wschodniej. Termin rosyjski – np. w nazwie Институт востоковедения Rosyjskiej Akademii Nauk – odnosi się całościowo do badań nad Wschodem. W Ameryce Płn., a zwłaszcza Australii, obok Oriental Studies stosuje się również Asian Studies, w Ameryce Płd. – Estudios Orientales.
Określenie orientalistyki jako nauki było i bywa kwestionowane, m.in. za swój europocentryzm i w kontekście postkolonialnej krytyki tzw. orientalizmu. Terminem tym określano bowiem badania Wschodu przez ludzi Zachodu ukształtowane przez postawy epoki imperializmu europejskiego XVIII i XIX w. W trakcie i wyniku tych badań powstawały często uprzedzenia i karykaturalne interpretacje wschodnich kultur i ludów. Niektórzy współcześni uczeni używają tego terminu jednakowoż w odniesieniu do prowschodnich badaczy i pisarzy epoki europejskiego imperializmu, przeciwstawiając ich tym, którzy w kulturach niezachodnioeuropejskich nie widzieli nic wartościowego.
W samej Azji nie ma jednolitego pojmowania orientalistyki, bo z wielu azjatyckich perspektyw Wschód nie jest Orientem, albo Orient nie jest na wschodzie.
W nazwie nauki o Oriencie używa się np. japońskich znaków東洋 (tōyō), te same jednak znaki w języku chińskim (w wersji uproszczonej) 东洋 (dóngyang) odnoszą się do Japonii (i to w znaczeniu niekoniecznie akademickim). Chińczycy zaś albo opisują świat z perspektywy swojej tzw. sinosfery, albo studia azjatystyczne określają terminem亚洲研究 (yàzhōu yánjiū; w wersji nieuproszczonej – a zatem np. na Tajwanie – to亞洲研究, lub krócej亚学 (亞学 – yàxué). Do badań Wschodu odnosi się też koreańskie동양학 (dong-yanghag) i wietnamskie Đông phương học. W języku hindi istnieje pojęcie badań nad starożytnością wschodnią प्राच्यविद्या (praćyavidya), w tamilskim zaś கீழை ஆய்வு (kīḻai āyvu) bada Wschód, czyli tam, gdzie znajduje się morze. Indonezyjsko-malajskie Dunia Timur obejmuje Azję, Europę Wschodnią i Rosję, podczas gdy kraje arabskie, Izrael i Turcja to Środkowy Wschód Timur Tengah, który od Dalekiego Wschodu Timur Jauh oddzielają Indie. Na północ od nich jest zaś Azja Środkowa (Asia Tengah). Dunia Timur ma też kontekst rasowy jako określenie krajów z ludnością w większości mongoloidalną. W Kazachstanie uprawia się Шығыстанy (şığıstanw ) – wschodoznawstwo), w Turcji zaś Doğu bilimleri – nauki o Wschodzie. Na uniwersytetach izraelskich orientalistykę zastąpiły dwie dyscypliny: studia bliskowschodnie i studia azjatyckie – odpowiednio: לימודי המזרח התיכון ( limudej ha-mizrach ha-tichon ) i לימודי אסיה (limudej asja ). Podobnemu podziałowi uległy arabskie دراسات شرقية (dirasat sharqiya) – analogicznie na: دراسات شرق أوسطية oraz دراسات آسيوية ( dirasat sharq’awsatiya i dirasat asiyawiya ).
W poznańskim Uniwersytecie im. A. Mickiewicza zinstytucjonalizowana orientalistyka włącza również, wzorem londyńskiej SOAS i paryskiego INALCO, badania nad językami i kulturami mniejszościowymi świata i – z całym dziedzictwem tradycji akademickiej – wkracza w 2020 r. w nowy etap swojego istnienia…